Dapp یا برنامه غیر متمرکز چیست ؟ + لیست بهترین برنامه های 2022

Dappچیست ؟ چه مزایایی دارد ؟ بهترین دی-اپ های حال حاضر کدامند ؟ برای پاسخ به این سوالات همراه ما در این مقاله سالیدیتی کد باشید.

اصطلاح دپ (دی اپ – dApp) مخفف (Decentralized Applications) به معنی اپلیکیشن غیر متمرکز است.

اما یک Dapp دقیقا چیست ؟

Dapp یا اپلیکیشن غیر متمرکز مخفف عبارت Decentralized Application است. اگر بخواهیم خیلی ساده اپلیکیشن های غیر متمرکز را تعریف کنیم می توانیم بگوییم :
Dapp به برنامه هایی گفته می شود که به جای اجرا روی یک کامپیوتر روی شبکه بلاکچین راه اندازی می شوند که ویژگی اصلی آنها این است که خارج از کنترل یک سازمان یا واحد هستند.

برای مثال یک اپلیکیشن تحت وب مثل اینستاگرام را در نظر بگیرید. این برنامه روی سرور مرکزی اجرا می شود که تحت مالکیت و کنترل یک شرکت خاص است و آن شرکت کنترل کامل بر روی این اپلیکیشن دارد.

اپلیکیشن غیرمتمرکز یا دی اپ قابلیت اجرا روی شبکه همتابه‌همتا (P2P) یا بلاک چین را دارد. برای مثال، بیت‌تورنت (BitTorrent)، تور (Tor) و پاپکورن تایم (Popcorn Time)، همگی از جمله اپلیکیشن‌هایی هستند که روی کامپیوترهای متصل به شبکه همتابه‌همتا در بستر اینترنت اجرا می‌شوند و تمام کاربران در آن‌ها درحال ارسال، دریافت و به‌طورکلی مصرف محتوا هستند.

Dapp ها با استفاده از سرور های توزیع شده و همتا به همتا اتصالات را درون شبکه برقرار می کنند در حالی که اپلیکیشن های متمرکز از سرور های متمرکز استفاده می کنند

در دنیای ارزهای دیجیتال اپلیکیشن غیرمتمرکز روی شبکه بلاک چین عمومی راه‌اندازی می‌شود و متن‌باز است و دارای اتمسفری غیرمتمرکز و عاری از هرگونه کنترل و نظارت و دخالت قدرت‌های مطلق است. بنابراین، اگر توسعه‌دهنده‌ای یک اپلیکیشن غیرمتمرکز مشابه توییتر طراحی کند و آن را روی بستر بلاک چین راه‌اندازی کند و کاربران در آن پیام‌های نوشتاری خود را منتشر کنند، به‌محض انتشار پیام، کسی نمی‌تواند در پیام‌ها تغییرای ایجاد کند یا آن‌ها را پاک کند، زیرا هیچ کاربری این سطح از دسترسی را نمی‌تواند داشته باشد.

اپلیکیشن غیرمتمرکز، نوعی رابط کاربری است که به کاربران امکان تعامل با قرارداد هوشمند روی شبکه‌ بلاک چین مثل اتریوم را می‌دهد.

اگر بخواهیم به صورت جزئی تر پاسخ سوال Dapp چیست را بدهیم باید در ابتدا دو مفهوم اتریوم و قرارداد هوشمند را تعریف کنیم. البته ما در مقاله ای جداگانه به طور مفصل قرارداد هوشمند را بررسی کرده ایم که می توانید آن مقاله را نیز مطالعه کنید.

درابتدا وقتی قرارداد هوشمند اتریوم جدید ساخته می‌شود، درواقع، بک‌اند اپلیکیشن غیرمتمرکز کدنویسی می‌شود و باوجود اینکه اپلیکیشن غیرمتمرکز رابط کاربری مشابه با اپلیکیشن‌های سنتی دارد؛ اما همه یا بخشی از بک‌اند اپلیکیشن بر بستر اتریوم بنا می‌شود.

اپلیکیشن غیرمتمرکز (dApp) = فرانت‌اند (Frontend) + قرارداد هوشمند بک‌اند (Backend)

این کد بک‌اند به زبان مخصوص اتریوم، مثل: سالیدیتی (Solidity)، سرپنت (Serpent) و وایپر (Vyper) نوشته می‌شود. درادامه مثال ساده‌ای از قرارداد «Hello World» نوشته شده در زبان سالیدیتی را مشاهده می‌کنید.

قرارداد هوشمند / Smart Contract

تصویر فوق یک تکه کد ساده از محیط زبان برنامه نویسی سالیدیتی است. اگر به برنامه نویسی سالیدیتی علاقه دارید حتما دوره آموزش جامع سالیدیتی را ببینید و هم مدرک معتبر دریافت کنید هم با کمک پشتیبان های خصوصی از این مهارت پولساز کسب درآمد کنید.

بخش فرانت اند و رابط کاربری Dapp ها چگونه کار می کند؟ 

اما بخش فرانت‌اند و رابط کاربری اپلیکیشن غیرمتمرکز چیست و چگونه کار می‌کند؟
برای برنامه نویسی بخش فرانت اپلیکیشن های غیر متمرکز از زبان های برنامه نویسی مختلفی می توان استفاده کرد و الزام به استفاده از زبان خاصی نیست.‌
نکته مهم در رابطه با فرانت اند اپلیکیشن های غیر متمرکز ذخیره سازی آنها روی فضای غیر متمرکز است در واقع علاوه بر بک اند(smart contract) فرانت اند نیز روی این فضا ذخیره می شود.

برای اینکار می‌توان به فناوری‌هایی نظیر Swarm یا سیستم فایل میان‌سیاره‌ای (IPFS) مراجعه کرد. این دو سرویس خدمات حافظه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز ارائه می‌کنند که برای دی اپ‌ها بسیار کاربرد دارد.

اگر بخواهیم به طور خلاصه این سرویس را تعریف کنیم، سرویس Swarm نوعی از فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز و سیستم ارتباطی مخصوص جامعه دیجیتالی مستقل است که روی شبکه اتریوم راه‌اندازی شده و هدف آن تأمین فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز برای غیرمتمرکزسازی اینترنت است.

کلمه IPFS مخفف عبارت «InterPlanetary File System» است و به‌عنوان نوعی از پروتکل‌های شبکه همتابه‌همتا برای ذخیره‌سازی و اشتراک داده در یک سامانه‌ی فایل‌بندی توزیع‌شده دسته‌بندی می‌شود. این سرویس به کاربران امکان می‌دهد که داده‌ها را مانند آنچه در BitTorrent مشاهده می‌شود، ارسال و دریافت کنند؛ اما برخلاف بیت‌تورنت، هدف IPFS ایجاد یک شبکه جهانی واحد است

ویژگی های شاخص Dapp ها

در مورد ویژگی های  برنامه غیر متمرکز می تونیم در آینده به صورت مفصل صحبت کنیم ولی در ادامه قصد داریم تا به صورت تیتروار چند مورد از ویژگی های مشترک Dapp ها را بررسی کنیم :

• متن باز: کدهای برنامه غیرمتمرکز باید در اختیار همه قرار گیرد تا از درستی آن اطمینان حاصل شود. همچنین همه تغییرات باید با تصمیم گیری جامعه و اکثریت باشد.
• تمرکززدایی شده:  تمام موارد عملیاتی برنامه باید بلاک چین عمومی و غیرمتمرکز ذخیره شود تا از آسیب های تمرکزی جلوگیری به عمل آید.
• انگیزشی:  کسانی که امنیت و فعالیت بلاک چین را برقرار می‌کنند باید انگیزه داشته باشند که می توان آن را با دادن واحدهای ارز دیجیتال به آن‌ها تامین کرد.
• پروتکل: برنامه نویس برای فعالیت درست برنامه پروتکلی تعیین می‌کند که همه کسانی که درآینده از برنامه استفاده خواهند کرد باید پروتکل را بپذیرند. مثلا برنامه نویس برای اینکه بتواند از برنامه ای که ساخته پول بدست آورد، در پروتکل تعیین می‌کند که ۰.۱ درصد از پاداش هر بلاک به او تعلق بگیرد.

ساختار برنامه های غیرمتمرکز

مانند برنامه های متمرکز Dapp ها نیز دارای دو قسمت بک اند و فرانت اند هستند. همانطور که احتمالا اطلاع دارید فرانت اند بخشی است که کاربران به صورت مستقیم با آن در ارتباط هستند. و بک اند در Dapp ها در واقع قراردادهای هوشمند هستند که روی شبکه بلاکچین قرار می گیرند.

انواع برنامه های غیر متمرکز

خب امیدوارم تا اینجای مقاله جواب سوال اولیه یعنی Dapp چیست را دریافت کرده باشید. برنامه های غیر متمرکز را بر اساس نوع بلاکچین استفاده شده می توان به سه نوع تقسیم کرد.

• نوع اول :  این نوع از Dapp ها شامل ارزهای دیجیتالی هستند که بلاکچین مختص به خود را دارند .مانند : بیت کوین ، اتریوم ، ترون ، ایاس و…
• نوع دوم : نوع دوم Dapp ها در واقع از بلاکچین های Dapp های نوع اول استفاده می کنند.برای مثال می توانیم از پروتکل Omni نام ببریم.پروتکل Omni بر اساس بلاکچین بیت کوین ایجاد شده است و برای حذف واسطه ها و دردسر های ناشی از آن و همچنین برای راحت تر کردن انتقالات استفاده می شود.
• نوع سوم : این نوع از Dapp ها از برنامه های Dapp های نوع دوم استفاده می کنند.با استفاده از این نوع Dapp می توان سایت ها و نرم افزار های فیلتر نشدنی ایجاد کرد.

مزایای برنامه های غیر متمرکز (Dapp ها)

برنامه های غیرمتمرکز یا Dapp عملکرد ها و ویژگی های مشابهی با بلاکچین دارد.اما برنامه های غیرمتمرکز عمکلکرد بهتر و یا به عبارت دیگر به صورت ارتقا یافته تری را دارند.Dapp ها نیز با استفاده از پروتکل های ساده تر و البته تاثرگذار تر برای حل مشکلات ره حل های متفاوت و البته موثر ایجاد می کنند.

اصلی ترین مزیت یک اپلیکیشن غیر متمرکز حذف واسطه است. که بواسطه این مزیت ویژگی های خاصی به Dapp ها اضافه شده است . حذف واسطه ها به معنی این است که برای انجام فعالیت ها نیاز به هیچ واسطه ای نیست .

برخی از مزایای برنامه های غیرمتمرکز را می توان به این صورت معرفی کرد:

بهبود حقوق مالکیت اطلاعات

زمانی که اطلاعات و داده ای به وسیله یک کاربر ایجاد می شود و در یک شبکه اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود؛ کنترل این اطلاعات در واقع در اختیار پلتفرم آن شبکه اجتماعی قرار می گیرد.یعنی با وجود این که اطلاعات توسط کاربران و افراد معمولی ایجاد شده اما در نهایت تحت کنترل پلتفرم ها یا برنامه ها قرار می گیرد.

لازم است بدانید همین داده ها و اطلاعات به ظاهر بی اهمیت بسیار ارزشمند هستند! در این شرایط برنامه های Dapp آمده اند که مالکیت این اطلاعات را در اختیار خود افراد و کاربران قرار دهند.به بیان ساده کنترل داده ها بر عهده خود شخص ایجاد کننده باشد.که با استفاده از آن کاربران می توانند از طریق اینترنت به درآمد زایی برسند و کسب درآمد فقط برای پلتفرم ها و شرکت های بزرگ نباشد.

یکپارچگیه اینترنت اشیا

از آن جایی که محققان دریافته اند به دلیل افزایش نقاط دسترسی به اینترنت اشیا (Iot) ، بلاکچین بهترین و قطعی ترین راه حل برای انتقال اطلاعات است .در حال حاضر برنامه های غیرمتمرکز نقش مهمی را در اینترنت اشیا دارد.توجه کنید که بلاکچین ها دارای سرور مرکزی نیستند پس انتقال اطلاعات نیازمند متصل شدن به نزدیک نرین گره مستقیم دارد.بنابراین در چنین شرایطی Dapp نقش مهمی را در اینترنت اشیا خواهد داشت.

پیشرفته شدن امنیت ارزدیجیتال

برنامه های غیرمتمرکز راه کار هایی را ارائه می دهد که به بالا بردن امنیت ارزدیجیتال کمک می کند.همانطور که بارها اشاره شده است ایجاد تغییر در بلاکچین عملا غیرممکن است Dapp ها با ارائه بلاک هایی برای امنیت بیشتر اینترنت باعث حفظ امنیت بیشتر اطلاعات کاربران از مواردی همچون هک و جاسوسی می شود.

تفاوت برنامه معمولی و غیر متمرکز

یکی از تفاوت های  بسیار مهم و شاید مهمترین تفاوت دپ‌ها با اپلیکیشن های متمرکز این است که روی یک شبکه همتا به همتا (P2P) عمل می‌کند. اپلیکیشن‌های متمرکزی مانند اوبر و فیسبوک به سیستم‌هایی متکی هستند که تحت مالکیت و کنترل یک نهاد یا سازمان واحد است. مثلا اگر صاحب یکی از این اپلیکیشن‌ها هر پلتفرم رسانه اجتماعی دیگری تصمیم بگیرد کسی را مسدود کند، می‌تواند بدون هیچ مانعی این کار را انجام دهد.

اما در یک dApp اصلا اینطور نیست. در ظاهر، بسیاری از اپلیکیشن‌های غیر متمرکز شبیه همه اپلیکیشن‌های معمولی و ساده و متمرکزی‌اند که همیشه می‌شناختیم. اما تفاوتشان در نحوه عملکرد و سیستم مدیریت پشت پرده‌شان است. dApp‌ها به علت ماهیت غیر متمرکزشان به هیچ وجه توسط یک مرجع واحد قابل دستکاری نیستند. در واقع آن‌ها همه ویژگی‌های بلاک چینی که روی آن سوارند را به ارث می‌برند، از جمله شفافیت در پردازش تراکنش‌ها یا همتا به همتا بودن تبادلات در شبکه.

وقتی همه جزییات یک رویداد (فرض کنید وام گرفتن از استخر نقدینگی یک پلتفرم دیفای، یا یک مبادله ساده دارایی دیجیتالی) از صفر تا صد هیچ وابستگی به نیروی انسانی یا جلب اعتماد هیچ کس نداشته باشد، می‌گوییم خودکار یا اتوماتیک است. یکی دیگر از خصوصیت‌های اپلیکیشن‌های غیر متمرکز هم این است که از قراردادهای هوشمند در اتوماسیون رویدادها استفاده می‌کنند. در حقیقت مبنای اعتماد همه‌ی قراردادهای مالی در دپ‌ها کدهای نوشته شده و فرمول‌ها و ریاضیات است.

علاوه بر این، از آنجایی که dAppها روی یک شبکه توزیع شده قرار دارند، هک کردن یا حمله به آن‌ها نسبت به همتایان متمرکزشان دشوارتر است. پرواضح است که این سطح از توزیع شدگی حتی دستکاری و دخالت در امورات dApp‌ها را برای دولت‌ها بسیار دشوار می‌کند.

در مقایسه با اپلیکیشن‌هایی که روی سرورهای متمرکز سوارند، دپ‌ها کمتر به دان تایم (downtime) (مشکل اختلال سرور و از دسترس خارج شدن برای مدتی کوتاه) دچار می‌شوند. بعلاوه جامعه توسعه دهنده یک اپلیکیشن غیر متمرکز از مزیت نرم افزار منبع باز و همکاری‌های بدون محدودیت سود می‌برد و این مهم حتما نوآوری و خلاقیت را تسریع می‌کند.

امروزه هزاران dApp روی بلاک چین‌های ارائه دهنده خدمات قرارداد هوشمند موجود هستند که در ادامه نگاهی دقیق‌تر به برخی از برجسته‌ترین نمونه‌های آن می‌اندازیم تا همچنین بفهمیم ویژگی‌های یک بستر پیشرو برای راه اندازی dApp‌ ها چیست.

برخی از پروژه های Dapp در سال ۲۰۲۲

در حال حاضر بیش از ۳۶۰۰ اپلیکیشن غیر متمرکز وجود دارد که میان آنها برخی به موفقیت بیشتری دست یافته اند.

مثال‌هایی که در ادامه مشاهده می‌کنید، برخی از نمونه‌های اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز موفق در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ هستند:

پنکیک سواپ (PancakeSwap)

پر طرفدار ترین و معروف ترین Dapp در حال حاضر قطعا پنکیک سواپ است .

پنکیک سواپ یک صرافی غیرمتمرکز است که روی زنجیره هوشمند بایننس ایجاد شده است. با توجه به اینکه این dApp از بلاک چین Binance Smart Chain استفاده می‌کند، کارمزد تراکنش‌های آن بسیار کم است و به همین دلیل تعداد کاربران آن از صرافی غیرمتمرکز Uniswap که روی شبکه اتریوم قرار دارد بیشتر است.

دنیاهای بیگانه (Alien Worlds)

Worlds یک متاورس و بازی بلاک چین است که روی شبکه اتریوم، WAX و زنجیره هوشمند بایننس قرار دارد. در حال حاضر، این بازی یکی از محبوب‌ترین بازی‌های بلاک چین بر پایه NFT است و بیش از ۱/۵ میلیون کاربر دارد. در این بازی شما می‌توانید سفینه اجاره کنید و آن‌ها را به مأموریت‌های مختلف بفرستید. در این مأموریت‌ها شما رمزارز TLM جمع‌آوری می‌کنید و می‌توانید آن را با ارز واقعی مبادله کنید.

اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)

بازی اکسی اینفینیتی یک بازی بلاک چینی بر پایه NFT دیگر است و با حدود ۸۳۰ هزار کاربر می‌توان آن را یکی از بهترین بازی‌های بلاک چینی دنیا به شمار آورد. در این بازی از یک توکن اتریومی به نام AXS به‌عنوان ارز داخلی بازی استفاده می‌شود و می‌توانید از آن برای خرید و فروش و تعامل با پلتفرم بازی استفاده کنید.

صرافی کاتانا (Katana)

کاتانا یک صرافی غیرمتمرکز روی رونین است که یکی از زنجیره‌های جانبی اتریوم محسوب می‌شود که به‌صورت اختصاصی برای بازی آکسی اینفینیتی خلق شده است. مثل یونی سواپ شما می‌توانید در کاتانا نیز از امکاناتی مانند تبادل ارز، سپرده‌گذاری و ییلد فارمینگ استفاده کنید.

یونی سواپ (Uniswap)

یونی سواپ محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز پلتفرم اتریوم است که در حال حاضر چیزی حدود ۴۰۰ هزار کاربر ماهیانه دارد و از لحاظ سهم بازار بزرگ‌ترین صرافی دنیا محسوب می‌شود. در این صرافی از زمان ایجاد تا به امروز بیش از ۶۸۱ میلیون دلار تبادل ارز انجام شده است.

آینده اپلیکیشن غیر متمرکز

هجوم مهارنشدنی پذیرش و محبوبیت بلاک چین و به‌دنبال آن گسترش اپلیکیشن غیرمتمرکز، شیوه‌های سنتی متعددی را منسوخ کرده است. شاید جسورانه به‌نظر برسد؛ اما آینده اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز می‌تواند با توجه به اینکه جهان کنونی را به‌سوی برعهده گرفتن فعالیت‌ها و تأمین‌های مالی بدون نیاز به مؤسسات سوق می‌دهند، خدماتی نظیر بانکداری را رفته‌رفته نابود کند. ازسویی دیگر، سراسیمگی شرکت‌های بزرگ برای تثبیت جایگاهشان در جنبش بلاک چین خود گواه این امر است که آنچه تغییر نکند به‌ناچار حذف خواهد شد. بنابراین، باهمه‌ی تلخی‌ها و شیرینی‌ها، آینده به رویکرد غیرمتمرکزسازی تعلق دارد که بلاک چین و دی اپ‌ها هرروز به آن نزدیک‌تر می‌شوند.

تاکنون همه‌ی شواهد نشان‌دهنده‌ی آن بوده است که برون‌سپاری اطلاعات و انتقال ارزش‌ها به بلاک چین، نقش واسطه‌ها را کم‌رنگ کرده و درنتیجه کارایی را بهبود بخشیده و هزینه‌های جانبی اجرای عملیات را کاهش داده است. با‌این‌حال، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند و نمی‌توان انتظار عجیبی از آن‌ها داشت. اگرچه، هم‌اکنون بیش‌ از هزاران اپلیکیشن غیرمتمرکز فعال هستند و خدمات گوناگونی ارائه می‌کنند که شامل، بازی‌ها، نقل‌وانتقال پول و حتی پرورش گربه‌های دیجیتالی اختصاصی می‌شوند.

همچنین، آینده اپلیکیشن غیرمتمرکز را می‌توان در گسترش عملکرد اینترنت به‌واسطه بلاک چین مشاهده کرد. باید یادآور شد که نمی‌توان توسعه‌ی دپ‌ها را از فناوری بلاک چین جدا کرد و روند جنبش غیرمتمرکزسازی و رهایی از محدودیت‌های موجود که ازطریق شرکت‌های بزرگ تحمیل شده است، همگی به آینده‌ی اپلیکیشن غیرمتمرکز گره می‌خورد؛ اما پرسشی که بی‌پاسخ می‌ماند این است که آیا جهان درحال‌حاضر آمادگی حذف محدودیت‌های نظارتی و عملکردی را دارد؟ باید منتظر ماند و دید که رویکردهای جلوگیری از هرج‌ومرج و برقراری نظم باوجود رهایی از محدودیت‌ها تا چه اندازه قاطع و کار‌آمد هستند.

اتریوم، بستر اپلیکیشن های غیر متمرکز

اگرچه چندین شبکه بلاک چین میزبان پروتکل‌های DeFi هستند، اتریوم در این میان پیشگام بوده است. اتریوم بزرگترین بلاک چین بستر قراردادهای هوشمند و دومین بلاک چین بزرگ از نظر ارزش بازار توکن بومی خود (ETH) است. همچنین، انجمن توسعه اتریوم از فعال ترین و با پشتوانه ترین جوامع در صنعت ارزهای دیجیتال است. بسیاری از برجسته‌ترین پلتفرم‌های DeFi موجود از بلاک چین اتریوم برای ذخیره‌سازی داده‌ها و استخراج توکن استفاده می‌کنند. به علاوه، قراردادهای هوشمند اتریوم مسئول لاجیک بسیاری از dApp‌ها هستند.
بسیاری از پروتکل‌ها و dApp‌های پیشگام در DeFi بر بستر اتریوم قرار دارند.

مثلا اولین پروتکل دیفای یعنی MakerDAO، پلتفرم تامین نقدینگی کامپاند (Compound) و یا صرافی غیر متمرکز (Uniswap) است. بستر اتریوم همچنین خانه اول بسیاری از ابزارها و عملکردهای استانداردی است که در ساخت قراردادهای هوشمند امروزه از آن‌ها استفاده می‌شود.

به عنوان مثال، زبان اپلیکیشن نویسی سالیدتی (Solidity) به منظور ایجاد قراردادهای هوشمند در اتریوم به وجود آمده است. همچنین، این ماشین مجازی اتریوم (EVM) است که وظیفه اجرای قراردادهای هوشمند و تعیین قوانین جدید محاسبات را بر عهده دارد و امروزه بلاک چین‌های بسیاری از ماشین مجازی اتریوم استفاده می‌کنند. البته ما در دوره آموزش جامع سالیدیتی به زبان فارسی آموزش کامل این زبان و نحوه کسب در آمد از آن را آموزش داده ایم.

باید متوجه شده باشید که نقش مهم اتریوم در دنیای dApp‌ ها چیست. علاوه بر این، بسیاری از ابزارهای استانداردی که جامعه اتریوم پیشگام آن‌ها بوده است، اکنون در شبکه‌های دیگری مانند ترون (TRON)، اولانچ (Avalanche)، فانتوم (Fantom)، سولانا (Solana) و پالی گان (Polygon) و حتی بایننس اسمارت چین (BSC) استفاده می‌شوند.

در آخر امیدوارم به جواب سوال  Dapp چیست رسیده باشید و این مقاله براتون مفید بوده باشه

سالیدیتی کد را در اینستاگرام دنبال کنید